آیین نکوداشت زنده یاد استاد دکتر سید آهنگ کوثر، پدر آبخوانداری ایران چهارشنبه هفتم آذر ۱۴۰۳ و در آستانه چهلمین روز درگذشت این استاد از سوی بنیاد نخبگان استان فارس و مجمع خیران نخبه پرور فارس در تالار فجر دانشگاه شیراز برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی مجمع خیران نخبه پرور فارس در مراسم نکوداشت استاد فقید سیّدآهنگ کوثر که با حضور نرگس حسین مردی معاون سرآمدان و نخبگان بنیاد ملی نخبگان برگزار شد، ارجنامه سعید خدایگان قائم مقام بنیاد ملی نخبگان به خانواده استاد فقید دکتر سیّدآهنگ کوثر اهدا شد.
در این ارج نامه آمده است: آب مایۀ حیات است و حفظ این حیات بر همگان واجب. هیچ رستنی از دل خاک سر بر نمی‌آورد و هیچ موجودی بقا نمییابد مگر با آب که مایۀ روشنی و طراوت زمین است. شناخت این نعمت گرانسنگ و قدردانستن آن وظیفه همگانی است امّا در این میان بوده اند بزرگانی که بیشتر از وظیفه با دل و جان به حفظ و حراست از این مایۀ حیات پرداخته‌اند.
ارج نامه می افزاید: دکتر سیّدآهنگ کوثر یکی از مفاخر ایران است که در راستای حفظ و مراقبت و هدایت این نعمت ارزشمند و اجرای طرح های آبیاری سیلابی و آبخوانداری در مناطق خشک و نیمه خشک ایران که منجر به بهبود شرایط زیست محیطی و افزایش بهره وری منابع آبی شد نقشی اثرگذار و درخور ستایش ایفا کرده اند. اکنون که آن استاد عزیز رخت سفر بسته، از میان ما رفته و به دیار باقی شتافته است، اینجانب ضمن اهدای لوح «ارج نامه» بنیاد ملی نخبگان به خانواده محترم ایشان برای آن عزیز، غفران واسعۀ الهی و برای نزدیکان و شاگردان آن استاد سلامتی و توفیق روز افزون را خواهانم.
استاد کوثر مایه غرور تک تک ایرانیان است
نرگس حسین‌مردی ، معاون سرآمدان و نخبگان بنیاد ملی نخبگان در این آیین گفت: در آستانه چهلمین روز درگذشت استاد آهنگ کوثر هستیم و مایه افتخار است که در مراسم نکوداشت این استاد بزرگوار که به عنوان پدر دانش نوین آبخوانداری شناخته می‌شود حضور دارم؛ متأسفانه برای نخستین‌بار بود که کلمه آبخوانداری را روی برگه‌ای که به عنوان دعوت نامه برای شرکت در این مراسم برایم ارسال شده بود می‌دیدم و جای تأسف دارد که این افراد برجسته کمتر در جامعه شناخته شده هستند.
خانم حسین مردی ادامه داد: استاد کوثر مایه غرور تک تک ایرانیان است و برای من به عنوان یک ایرانی ناشناخته ماندن خدمات ارزنده ای که او به ایران و محیط زیست ارائه کرده تلخ و حسرت انگیز است چراکه معتقدم بسیاری از ایرانیان هنوز هم استاد کوثر را به خوبی نمی‌شناسند و از خدمات ایشان به این سرزمین خشک مطلع نیستند.
او برگزاری مراسم تکریم را فرصتی جهت فراهم شدن شرایط الگوسازی برای جوانان این مرزو بوم دانست و گفت: بنیاد ملی نخبگان این برنامه را در دستور کار دارد که در تمامی استان‌ها شرایط تکریم مفاخر و اساتید آن استان را فراهم کند؛ خوشبختانه در حال حاضر هم با حمایت این بنیاد و کار اجرایی دشوار در بنیادهای استانی این شرایط محیا شده و امیدواریم این روند ادامه یابد.
معاون سرآمدان و نخبگان بنیاد ملی نخبگان با اشاره به اینکه یک نخبه باید اثرگذار باشد گفت: باید بین دانشجویان معمولی، دانش آمو‌گان، دانشمندان یا نخبه‌گان تفاوت قائل شد؛ برای اثرگذار بودن باید سختی کشید شاید مراسم تکریم جایی باشد برای الگوسازی، جایی که جوانان این مرز و بوم بدانند استاد کوثر به راحتی اثرگذار نبود و در این راه سخت خانواده او به ویژه همسرش ایثار کرد.
او اضافه کرد: شاید سخت‌ترین بخش اثرگذاری از تئوری به عمل رسیدن است که کسب دانش راحت‌ترین مرحله آن محسوب می‌شود اما برای اثرگذاری باید ایثار کرد؛ انسان باید خود را ساخته باشد تا بتواند به مرحله ایثار برسد؛ بدون شک استاد کوثر به این مرحله رسیده بود.
خانم حسین‌مردی به مهاجرت جوانان نخبه از کشور اشاره کرد و گفت: بنیاد ملی نخبگان بر خود واجب می‌داند که نخبگان این سرزمین را بشناسد و بستری برای اثرگذاری آنها فراهم کند، هرچند این بستر کوچک باشد اما زمانی که افراد اثرگذاری خود را به واسطه آن لمس کنند برای آنها احساس تعلق به این خاک ایجاد خواهد شد و ما دیگر نگران و شاهد مهاجرت انبوه جوانان این مرزو بوم نخواهیم بود.
۴۲۳ دشت کشور ممنوعه یا بحرانی هستند
رییس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور هم در این مراسم گفت: امروز وظیفه داریم استاد کوثر را به عنوان یک نخبه علمی تکریم کنیم؛ کسی که الگوی جدیدی را به ما معرفی کرد، الگویی که می‌تواند تمدن و کشاورزی را از بحران‌ها عبور دهد.
عطاءالله ابراهیمی که معتقد است در طول تاریخ آب هم تمدن‌ساز و هم تمدن‌برانداز بوده گفت: آب در آنجا که کمبود منابع آبی بوده تمدن‌برانداز و در جایی که وفور آب بوده تمدن‌ساز شده است؛ در استان فارس نمونه‌ها و الگوهای خوبی داریم که نشان می‌دهد نیاکان ما بر حسب شرایط این مسیله را به خوبی درک کردند و توانستند الگوی جدیدی را به دنیا معرفی کنند.
وی اضافه کرد: با بررسی سازه‌های تخت جمشید می‌توان دریافت که زیربنای سازه ایجاد شده در این مجموعه آب بوده و در این مکان تاریخی سیستم‌های سطوح آبگیر باران که امروز به عنوان دانش نوین معرفی می‌شود کاملا مشهود است؛ در واقع در تخت جمشید با دانش بومی از منابع آبی به خوبی استفاده شده؛ جوانان امروز هم وظیفه دارند جایگاه علمی استاد کوثر را ارزشمند بدارند و از ایشان الگو بگیرند.
رییس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور گفت: دکتر کوثر در عمل نشان داد که سیلاب نعمت است؛ او هم عالم بود، هم زاهد و هم عمل‌گرا، شنیده‌ام که ایشان فردی اخلاق‌گرا بود و حتی به نماز شب هم اهتمام ویژه داشت؛ کاری که دکتر کوثر کرد کار بسیار ارزشمندی است.
ابراهیمی اضافه کرد: از حدود ۶۰۹ دشتی که در کشور وجود دارد ۴۲۳ دشت ممنوعه یا بحرانی هستند و این نشان می‌دهد کار دکتر کوثر اهمیت بسیاری دارد؛ فقط در ۳۷ ایستگاهی که در حدود ۶۰ هزار هکتار، اراضی اجرا شده حدود ۳.۲ میلیارد مترمکعب آبگیری و حدود ۱.۶ میلیارد مترمکعب آب به سفره‌های زیرزمینی تزریق شده است؛ این یعنی چیزی معادل سد زاینده‌رود که تمدنی دیرینه در پای آن شکل گرفته و تداوم یافته است،لذا باید از کار ارزشمند دکتر کوثر دفاع کنیم و آن را به مردم بشناسانیم.
او با بیان اینکه کشور با بحران جدی آب رو به رو ست، گفت: ما با دو مقوله مصرف و تولید آب مواجه هستیم متاسفانه در بخش مصرف کار نشده و بیشتر مدیریت تأمین آب انجام شده؛ چه در بخش کشاورزی، چه در بخش شرب و صنعت نیازمند این هستیم که ساختار ذهنی خود در مورد مصرف آب را تغییر دهیم و الگوی جدیدی معرفی کنیم.
رییس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور گفت: متاسفانه گاهی اوقات حرفهای نگران کننده‌ای شنیده می‌شود؛ در سند ملی آبی که توسط وزارت نیرو در دست تهیه و تدوین است میزان مصرف شرب را سرانه حدود ۳۰۰ لیتر در روز برآورد کردند؛ این شایسته سرزمین خشکی مانند ایران نیست و اگر با این شرایط پیش برویم باید در آینده نگران تمدن کشور باشیم.
وی افزود: در بخش تولید دکتر کوثر الگوی آبخوان داری را به عنوان بخشی از آبخیزداری معرفی کرده که می‌تواند برای کشور ایران و افزایش تاب آوری کشور مؤثر باشد.
ابراهیمی افزود: آنچه موجب شد دکتر کوثر از همه آسایش خود و خانواده‌اش بگذرد و این کار بزرگ را انجام دهد میهن دوستی بود.
رییس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور ادامه داد: در حال حاضر شرایط اقتصادی کشور شرایط خوبی نیست؛ تورم بالاست و دغدغه‌های شغلی وجود دارد؛ این سرزمین باید به دست افرادی مانند دکتر کوثر آباد شود؛ این رسالت در نبود این بزرگان بر دوش جوانان کشور است؛ جوانان باید دانش کشورهای خارجی را بیاموزند اما عرق به وطن و آینده کشور را فراموش نکنند.
برگزاری ۲۰ مراسم تکریم از سال ۱۳۹۵ تاکنون
دکتر حبیب شریف، رییس بنیاد نخبگان فارس نیز در این مراسم گفت: بر اساس سند راهبردی کشور در امور نخبگان، شناسایی و هدایت استعدادهای برتر یکی از اهداف این بنیاد است؛ پس از شناسایی استعدادها، نخبه پروری، نخبه گزینی و نخبه گماری انجام می‌شود و در نهایت هم تکریم و الگوسازی از زندگی علمی و اجتماعی نخبگان از اهمیت بسیاری برخوردار است.
حبیب شریف با بیان اینکه هدف از برگزاری مراسم تکریم، توسعه و ترویج فرهنگ تکریم، شناسایی اثرگذاری نخبگان و الگوسازی از شیوه زندگی و کارآفرینی آنهاست، گفت: از سال ۱۳۹۵ تاکنون بنیاد نخبگان فارس موفق شده ۲۰ مراسم تکریم را برگزار کند که ۱۷ مراسم از این مجموع در سطح ملی و سه مراسم در سطح استان بوده است.
او با بیان اینکه از این ۲۰ نفر ۱۱ تن برگزیده جایزه علامه طباطبایی بنیاد علمی نخبگان هستند، گفت: از این افراد تکریم شده تنها سه نفر از آنها در قید حیات نبودند.
رییس بنیاد نخبگان فارس در خصوص دکتر آهنگ کوثر پدر آبخوانداری کشور گفت: آهنگ کوثر یکی از اثرگذارترین دانشمندان عصر حاضر کشور بر صحنه میدانی عنصر حیاتی آب است که در زمینه آبخیزداری و آبخوانداری با نگاه به گذشته و حال در رقم زدن آینده بهتر برای مردم کشورش سعی‌های فراوان و نتیجه بخش کرد.
وی ادامه داد: پروفسور کوثر معتقد بود در سرزمینی که از کم‌آبی و فرسایش خاک رنج می‌برد سیلاب یک نعمت است که باید قدرش را بدانیم نه اینکه آن را پشت سد ذخیره کنیم تا باعث تبخیر درصد بالایی از آن شویم بلکه باید با مسیر دادن به سیلاب آن را در آبخوان‌ها ذخیره‌سازی و از آن به نحو احسن بهره ببریم.
شریف یادآور شد: تربیت دانشجویان دانشمند که هم‌اکنون در جای جای عرصه‌های مختلف آبی و کشاورزی در حال خدمت به جامعه بشری هستند از دیگر خصلت‌های سید آهنگ کوثر بود؛ پروفسور کوثر دانشمندی عارف، پرتلاش اثرگذار، شجاع، متین و مخلص بود که در ادبیات نیز تسلط چشمگیری داشت؛ مقالات و نوشته های او همیشه تازه و بیان کننده مشکلات همراه با راهکارهای رفع آن مشکلات هستند.
همسر پروفسور کوثر چه گفت؟
همسر پروفسور کوثر هم در این مراسم این پروفسور را مردی عاشق و تلاشگر دانست و گفت: او در خانواده‌ای با ایمان، با فرهنگ و نوع دوست پرورش یافته بود و پرودگار زمینه هایی برای او فراهم آورد تا به کسب دانش در بهترین دانشگاه بپردازد.
او اضافه کرد: به شکرانه نیت خیریش، خداوند انسان‌های عاشق و تلاشگر را به یاری‌مان فرستاد اما محال بود که بی حضور گروهی ایثارگر این طرح جهانی شود.
وی ادامه داد: بیابان در ظاهر بی آب است اما در باطن از آب حیات سیراب است؛ می‌سوزاند و می‌سازد؛ بستری است برای جدال و حرکت تا مرز رسیدن، گرمای طاقت فرسا و زندگی در میان انواع و اقسام مارها و عقرب‌ها ، طوفان‌های ناگهانی شن ،تشنگی، همه و همه آدمی را به جایگاه امن می‌رساند.
این بانو اضافه کرد: کوثر و همراهانش سبزینگی را از دل بیابان‌ها بیرون کشیدند و نامشان تا ابد در دفتر روزگار به ثبت رسید؛ همسرم در واپسین روزهای حیاتش چنین گفت از طرف من به محققین جوان و همکارانم بگویید صندلی‌ها ناپایدار و بی‌دوام هستند تا توان دارید تشنه ها را سیراب کنید؛ وقت، بارزش است هدرش ندهید؛ زمان متقاعد ساختن و جلب رضایت دیگران را صرف مطالعه بیشتر کنید و تنها دست به سوی خالق توانا دراز کنید، اگر به خاک باارزش وطن خود علاقه دارید دست از اختلاف‌ها بردارید و به اثر بخشی اعمال افراد برای سازندگی و پیشرفت کشور بیندیشید.
معرفی آثار دکتر کوثر از زبان شاگردش
مجتبی پاک پرور شاگرد استاد آهنگ کوثر و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس هم به بیان آثار این پروفسور پرداخت و گفت: مهمترین اثر ایشان آوردن واژه آبخوانداری به فرهنگ آب کشور است؛ در حقیقت بخشی از منابع، روی زمین و بخشی هم زیرزمین هستند؛ آبخوانداری از نظر ایشان این است که همه اینها را با هم ببینیم.
او به تأکید استاد کوثر بر توجه به آبخوانداری زیر و روی زمین اشاره کرد و گفت: اگر ندای ایشان که بیش از ۵۰ سال آغاز شد، شنیده شده بود، امروز با این بحران‌ها رو به رو نبودیم.
پاک پرور«بیابان زدایی با گسترش سیلاب کوششی هماهنگ»، «مهار سیلاب‌ها و بهره وری بهینه از آنها»، «سیل نفرین نیست، بخششی است در جامعه‌ای ناشناخت» و «درس‌هایی از نیم سده پژوهش‌های آبخوانداری با گسترش سیلاب» را از آثار دکتر آهنگ کوثر دانست و گفت: او دلبسته زیاد کردن تعداد مقالاتش نبود اما از سال ۱۳۹۲ مقالاتی را ارائه دادند؛ می‌توان گفت ۷۸ مقاله بین المللی داشتند که در هریک از آنها به جنبه‌ای از موضوعات و پاسخ دادن به نگرش سیلاب پرداخته اند.
او راه اندازی ۳۷ ایستگاه تحقیقات آبخوانداری، مهار میلیاردها مترمکعب سیلاب و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، نفوذ مفهوم آبخوانداری در ادبیات مهندسی کشور و برقراری ارتباطات بین المللی گسترده با نهادهای مرتبط با آب که در سازمان ملل فعال هستند را از دیگر اقدامات خوب پدر آبخوانداری کشور دانست و گفت: اگر این راه، مسیر درست خود را می پیمود در حال حاضر با بحران‌هایی دردآور نسبت به آینده روبه رو نبودیم؛ امیدواریم در نبود استاد آهنگ کوثر راه ایشان ادامه یابد.
دکتر سید آهنگ کوثر بنیان‌گذار علم و هنر گسترش سیلاب بر آبخوان است؛ احداث ایستگاه گسترش سیلاب بر آبخوان در پهنه کشور، موسس نخستین ایستگاه تحقیقاتی آبخوانداری کشور در گربایگان فسا و ۳۷ ایستگاه مشابه، معرفی الگوی آبخوان داری کوثر برای مدیریت آب و خاک در مناطق خشک و نیمه خشک از سوی سازمان ملل و مجامع علمی، کسب جایزه بین المللی رودخانه های دست ساز بشر، کسب جایزه اسکان بشر سازمان ملل و شهرداری -دبی، کسب جایزه بین المللی آب و جایزه روز ملی -آب، کسب مدال طلا و جایزه نقدی -WIPO، کسب مدال درجه سه پژوهش، برنده نخستین جایزه ملی استاد دکتر محمد قریب پرورش پژوهشگران اثرگذار در زمینه آب و خاک، رتبه دوم پژوهش کاربردی جشنواره خوارزمی،کسب نشان انجمن علمی خاک ایران، کسب جایزه ویژه داوران محیط زیست ایران و نگارش ۳۶ مقاله علمی و ۶ کتاب از مهمترین تجارب حرفهای و افتخارات پدر آبخوانداری کشور به شمار می‌رود.
دکتر کوثر ۲سال از بهترین سالهای زندگی اش را در نورآباد ممسنی با خانواده خود گذراند و مدت‌ها در یک کانِکس در بیابان‌های “بیشه زرد” فسا به این امید زندگی کرد که قدر آب را بهتر و بیشتر بدانیم و درک کنیم که همیشه بهترین واکنش در مواجهه با کم آبی، احداث سازه‌ای غول پیکر سیمان اندود به نام سدهای مخزنی نیست.
او در منطقه “گربایگان” شهرستان فسا، ثابت کرد که می‌توان با هزینه ای به مراتب کمتر و با ماندگاری به مراتب بیشتر، آب را در زیر زمین حفظ کرد و به تدریج و بدون نگرانی از تبخیر، مورد استفاده قرار داد، شگردی که به عنوان “آبخوانداری” تعریف و او را به پدر آبخوانداری ایران تبدیل کرد.
